Kinh doanh xăng dầu: “Mẹ” kêu lỗ, “con” lãi to

TT - Việc các công ty xăng dầu đầu mối chi đậm hoa hồng (chiết khấu) cho cửa hàng, đại lý trong nhiều thời điểm thay vì giảm giá cho người tiêu dùng được nhiều chuyên gia khẳng định đây chính là hình thức chuyển giá: lỗ mẹ, lãi con.

Người dân đến mua xăng tại một cây xăng của Petrolimex ở quận 3, TP.HCM. Giá xăng dầu thời gian qua luôn gây bức xúc trong dư luận - Ảnh: Thuận Thắng

Bởi hầu hết các công ty đầu mối đều có hệ thống cửa hàng trực thuộc và giữ cổ phần chi phối trong nhiều tổng đại lý.

Tổng công ty Xăng dầu VN (Petrolimex) là đơn vị có thị phần bán lẻ xăng dầu lớn nhất nước (chiếm khoảng 55% thị phần), thường xuyên kêu lỗ. Tuy nhiên, ngay cả khi chi chiết khấu cao, đơn vị này cũng có thể thu lại được một khoản chênh lệch lớn qua hệ thống bán lẻ trực tiếp và các cửa hàng, đại lý của những đơn vị mà Petrolimex có cổ phần chi phối.

Hưởng từ A đến Z!

Theo quy định của Bộ Tài chính, chiết khấu và các chi phí kinh doanh của doanh nghiệp gói gọn trong định mức 600 đồng/lít, kg xăng, dầu. Tuy nhiên, qua kiểm tra của Bộ Tài chính cho thấy nhiều thời điểm các doanh nghiệp trả chiết khấu cho đại lý lên tới 800-850 đồng/lít, đẩy chi phí kinh doanh lên tới 1.100-1.200 đồng/lít. Có thời điểm Petrolimex còn chi chiết khấu tới 860 đồng/lít. Tuy nhiên, những lúc này giá bán lẻ xăng dầu không được giảm theo đà giảm của giá thế giới. Toàn bộ phần chênh lệch giữa giá nhập khẩu và giá bán lẻ rơi vào “túi” doanh nghiệp đầu mối và các đại lý được hưởng chiết khấu cao.

Theo các chuyên gia, ngay cả những thời điểm doanh nghiệp kêu lỗ, một phần khoản lỗ đó do doanh nghiệp chi chiết khấu cao làm chi phí kinh doanh cao hơn mức quy định của Bộ Tài chính nên doanh nghiệp vẫn không bị thua thiệt hoàn toàn như thông tin vẫn công bố lâu nay. Hiện Petrolimex sở hữu trên 2.100 cửa hàng bán lẻ xăng dầu. Các cửa hàng chiếm tới 16% trong tổng số cửa hàng bán lẻ xăng dầu và chiếm khoảng 30% tổng lượng bán lẻ xăng dầu của cả nước.

Theo thông tin công bố của Petrolimex trong đợt chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO), sở dĩ chiếm 16% về số lượng nhưng lại chiếm tới 30% về sản lượng hàng bán ra là do hệ thống cửa hàng này chiếm lĩnh được những vị trí đắc địa nên năng suất bán hàng cao hơn hẳn so với các cửa hàng bán lẻ khác trong ngành xăng dầu.

Theo kết quả kiểm tra của Bộ Tài chính vừa công bố, nhiều thời điểm giá xăng dầu thế giới giảm nhưng doanh nghiệp không giảm giá bán lẻ mà tăng mức chiết khấu cho đại lý - Ảnh: N.Khánh

Với tỉ lệ trên, năm 2010 sản lượng hàng bán ra của các cửa hàng này đạt khoảng 4,89 triệu tấn xăng, dầu các loại.

Petrolimex cho biết hệ thống các cửa hàng nói trên đang đem lại lợi nhuận cao nhất cho doanh nghiệp. Khác với việc bán hàng qua kênh tổng đại lý, đại lý, Petrolimex không phải chi chiết khấu mà được hưởng toàn bộ lợi nhuận nhờ khoản chênh lệch từ giá mua đến giá bán, sau khi trừ khoản hao hụt vận chuyển, quản lý kho từ hệ thống 2.100 cửa hàng này.

Như vậy, bản thân việc doanh nghiệp kêu lỗ trong nhiều thời điểm là chưa thật sự đúng vì kênh bán hàng này không phải chi chiết khấu, sẽ kéo chi phí kinh doanh giảm xuống so với các kênh bán hàng khác.

Sơ đồ lợi nhuận kinh doanh xăng dầu của Petrolimex

Lỗ vì chiết khấu cao

Một kênh khác đưa sản phẩm xăng dầu ra thị trường của Petrolimex là hệ thống tổng đại lý, đại lý trên cả nước. Hiện Petrolimex có khoảng 4.000 tổng đại lý, đại lý. Nhiều chuyên gia phân tích với những trường hợp tổng đại lý là các doanh nghiệp Petrolimex có cổ phần, nắm giữ cổ phần chi phối thì khi chi trả chiết khấu cao, Petrolimex lãi ít hoặc bị lỗ nhưng các đơn vị thành viên lại có lãi. Vì vậy một phần lợi nhuận của những đơn vị thành viên này cũng thuộc về Petrolimex.

Chẳng hạn, một công ty kinh doanh xăng dầu mới được thành lập, Petrolimex nắm giữ 51% cổ phần. Đơn vị này cũng có hệ thống bán lẻ xăng dầu. Nếu chiết khấu cao, công ty này lời lớn. Và thực tế Petrolimex cũng có quyền lợi trong đó.

Liên quan đến việc doanh nghiệp kêu lỗ nhưng lại chi chiết khấu quá cao, ông Vương Hồng Hà - Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) - nhận định thực chất việc lỗ mẹ, lãi con, có chuyển giá hay không là vấn đề cần được tiếp tục thanh tra, kiểm tra trong thời gian tới.

“Chiết khấu lên tới 900 đồng/lít cho đại lý rồi nói bị lỗ thì các đầu mối nhập khẩu xăng dầu đừng kêu Nhà nước!” - ông Hà cho hay.

Ông Vương Hồng Hà (Cục Tài chính doanh nghiệp): Nhà nước cũng bị liên lụy Theo Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, nếu năm nay anh lỗ thì không phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp và được chuyển phần lỗ năm nay sang năm sau. Nếu năm sau có lãi nhưng bù chưa đủ lỗ năm trước, anh cũng không phải nộp thuế. Như thế, nếu nói Nhà nước không bù là chưa hoàn toàn chính xác. Nhà nước cũng phải gánh một phần khi anh kinh doanh không có lãi.

Đề cập cơ chế tài chính giữa doanh nghiệp đầu mối và các tổng đại lý, đại lý, ông Hà nhận định bản chất là mua đứt bán đoạn. Thể hiện qua việc chiết khấu cho các đại lý không thể hiện trong hóa đơn. '

Cụ thể: giá bán lẻ được Nhà nước định sẵn, đơn cử giá bán xăng là 20.000 đồng/lít thì các đại lý trực tiếp của doanh nghiệp đầu mối hay các đối tác ký hợp đồng làm đại lý của doanh nghiệp đầu mối cũng chỉ được bán với mức giá này. Nếu như là đại lý thì doanh nghiệp đầu mối thỏa thuận chi chiết khấu chẳng hạn 500 đồng/lít.

Khi xuất hóa đơn, giá bán xăng cho các đại lý chỉ là 19.500 đồng/lít. Còn nếu phân phối xuống tận các cây xăng thì tổng đại lý sẽ phải ngắt tiếp một khoản hoa hồng nữa. Nên đôi khi giá mà các doanh nghiệp đầu mối thu về chỉ 19.000 đồng. Do vậy, lỗ mẹ lãi con là như thế.

“Tôi chưa giải thích được tại sao chi phí chiết khấu cho đại lý lại đẩy cao đến như vậy. Vì hoạt động kinh doanh xăng dầu không như các sản phẩm khác, doanh nghiệp khó có thể cạnh tranh để giành thị phần bằng việc tăng chiết khấu cho đại lý.

Thực tế các doanh nghiệp đầu mối ký hợp đồng ổn định với hệ thống đại lý, thậm chí hệ thống phân phối theo vùng, theo khu vực làm sao tiêu thụ cho hiệu quả. Nên không thể hôm nay có thể ký với đại lý này, mai lại thay đổi mà ký với đại lý khác. Do vậy, Bộ Tài chính và Bộ Công thương cần vào cuộc để nghiên cứu” - ông Hà băn khoăn.

Nên có mức trần chiết khấu

Theo đề xuất của ông Hà, nên quy định mức trần chiết khấu cho đại lý. “Doanh nghiệp không thể muốn tăng chiết khấu bao nhiêu cũng được. Có thể định mức chi phí kinh doanh 600 đồng/lít là lạc hậu nhưng cần phải nghiên cứu cụ thể. Chẳng hạn sẽ nâng lên mức 800 đồng/lít, trong đó quy định chiết khấu cho đại lý chiếm khoảng bao nhiêu phần trăm, khoảng 40% là 320 đồng. Nếu sau này cơ quan thuế quyết toán mà thấy vượt thì sẽ bị xử lý. Nếu thấp hơn quy định 40% mà đại lý chấp nhận thì doanh nghiệp có lãi” - ông Hà nói.

Còn về phía doanh nghiệp, qua kết quả kiểm tra giá nhập khẩu xăng dầu, Bộ Tài chính cũng đề nghị doanh nghiệp cần xem lại quản trị. Càng bán càng lỗ là điều không chấp nhận được. Cụ thể, trong giai đoạn từ ngày 1-7 đến 26-8-2011, giá nhập khẩu thế giới giảm, thuế nhập khẩu không tăng... nếu doanh nghiệp không vung tay chi chiết khấu quá cao tới 800-900 đồng/lít, giá mà vẫn giữ mức chi chiết khấu 200-300 đồng/lít như hồi đầu năm thì doanh nghiệp sẽ giảm lỗ, thậm chí có lãi.

Ông Lê Hoàng Hải, phó cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, cho biết để minh bạch hoạt động kinh doanh xăng dầu hơn nữa, cần phải thanh tra toàn diện từng vấn đề cụ thể. Đồng tình, ông Hà hi vọng Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Kiểm toán Nhà nước có kiểm tra, thanh tra toàn diện ngành xăng dầu. Hoặc bộ sẽ chỉ đạo các đơn vị như thanh tra bộ, Tổng cục Thuế vào cuộc.

LÊ THANH -