TT - Phong trào “Nói không với bệnh thành tích” được
phát động nhiều năm nay. Rất tiếc là bệnh thành tích trong ngành giáo
dục vẫn không giảm mà dường như càng thêm phổ biến: từ lạm phát điểm 9,
điểm 10 trong trường phổ thông nay lạm phát đến sinh viên xuất sắc, lạm
phát cả thạc sĩ và tiến sĩ.
Cơn lạm phát này không chừa cả trường công lẫn trường
tư, trường “danh giá” lẫn trường “tai tiếng”. Nguyên nhân thì nhiều
người đã nói: do “bán điểm”, do sợ bị cắt hợp đồng giảng dạy, do sợ mất
thành tích... Nhưng dù có bao nhiêu nguyên nhân đi nữa thì hậu quả cũng
chỉ có một.
Kết quả của việc 95-98% sinh viên đạt loại khá giỏi khi
ra trường là gì? Thoạt nhìn, hình như ai cũng “được”. Nhà trường được
thành tích; giáo viên được khen thưởng, được lòng học trò, được tiếp tục
hợp đồng mời giảng; sinh viên được điểm cao, cha mẹ hài lòng.
Nếu các bên liên quan đều được, vậy thì ai mất? Tất
nhiên là có. Trước hết là nhà tuyển dụng. Khi tấm bằng là một vật chứng
đáng tin cậy, nhà tuyển dụng có thể căn cứ vào đó để thực hiện bước sơ
tuyển. Nay đứng trước 100 đơn xin việc với 99 tấm bằng khá giỏi, họ buộc
phải tự mình làm công việc đánh giá ứng viên ngay từ vòng sơ tuyển.
Hay nói cách khác, xét về mặt giá trị so sánh thì 99
tấm bằng này có giá trị bằng không (vì không thể dùng để so sánh tương
quan giữa các ứng viên được).
Một khả năng rất dễ xảy ra là sau khi tự mình sơ tuyển
chừng vài chục hồ sơ, người tuyển dụng sẽ nhận thấy trong nhiều trường
hợp những gì ghi trên tấm bằng không hề phản ánh trung thực phẩm chất
hay năng lực của người có tấm bằng ấy. Kết luận logic là: không thể tin
được một tấm bằng nào cả. Chính người viết bài này đã từng phỏng vấn
tuyển dụng những em có bằng đại học ngoại ngữ mà không đọc hiểu nổi một
đoạn văn ngoại ngữ thông thường.
Lúc đó ai sẽ mất? Tất nhiên là sinh viên. Oan nhất là
những em học hành nghiêm túc và có năng lực thật sự. Nhưng những em như
vậy sớm muộn gì cũng có cách khẳng định được năng lực của mình, tuy sẽ
phải tốn thời gian hơn. Cái mất lớn nhất là của cả hệ thống giáo dục và
của từng trường.
Đằng sau mỗi tấm bằng đại học là bao nhiêu hi sinh tiền
bạc của người dân, bao nhiêu năm tháng của tuổi trẻ, bao nhiêu công sức
của Nhà nước, nhà trường. Nay tấm bằng ấy bị nhà tuyển dụng xem như một
thứ vô giá trị, có phải là lãng phí biết bao tiền bạc, thời gian, công
sức của cả xã hội?
Điểm 10, bằng đỏ chỉ có giá trị khi nó phản ánh một
năng lực đặc biệt xuất sắc. Nếu mọi tấm bằng đều là bằng đỏ thì không ai
coi đó là bằng danh dự nữa. Tất cả đều hạ giá ngang nhau. Nhưng điều
tai hại là trong khi hạ giá như vậy, nó lấy đi mất lòng tin của cả xã
hội.
Như vậy, tất cả các bên đều mất. Sinh viên có bằng khá
giỏi cũng như không, nhà tuyển dụng nhận hồ sơ không thể căn cứ vào tấm
bằng, nhà trường mất uy tín khi tấm bằng không giúp sinh viên tìm được
việc làm tốt, cha mẹ sinh viên thất vọng vì đầu tư đã không hoàn vốn như
mong đợi, xã hội mất lòng tin vào mọi thang bậc và thước đo, mọi giá
trị bị đảo lộn.
Trong trò chơi thành tích này, nhìn bề ngoài tất cả đều thắng, nhưng trong thực tế tất cả đều thua.
“Nguyên nhân của mọi nguyên nhân” trong hiện tượng chạy
theo thành tích là gì? Là do con người chưa được sử dụng và thăng tiến
dựa trên năng lực có thật của họ. Chính điều này đã kìm hãm việc phát
triển nhân tài và tạo ra căn bệnh thành tích chỉ làm sâu thêm những rạn
nứt trong những giềng mối cố kết xã hội.
Nó làm chậm lại mọi quá trình tiến bộ và phát triển cả
về kinh tế và văn hóa. Bí quyết trở nên giàu mạnh của các nước phát
triển chính là chế độ nhân tài, tức dùng người và trả công cho họ chỉ
dựa trên tiêu chuẩn duy nhất là giá trị sức lao động của họ trong thực
tế. Bao giờ chúng ta có một hệ thống lành mạnh như vậy thì bệnh thành
tích tự nó không còn chỗ đứng.
PHẠM THỊ LY
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét